UTA HAGEN TEKNİĞİ Temel doğaçlama eğitiminin yanı sıra Uta Hagen tekniğinin öğretilmesi
Dersin Genel Amacı
Eğitim süresince, öğrencilere yaptırılacak doğaçlama egzersizlerinin, belli bir temele oturtulması ve öğrencinin sahnede ne yaptığını, ne istediğini ve nereye yolculuk ettiğini bilmesi amacıyla, eğitimin ilk yarısında Uta Hagen tekniklerini öğrencilere öğretmek, ikinci bölümde ise bu tekniklerin ışığında verilecek olan konu, yer ve kişi tanımlamaları doğrultusunda onlardan doğaçlama yapmalarını istemek, verilecek eğitimin ana çizgilerini oluşturmaktadır.
Yöntem ve Teknikler
● Doğaçlama dersleri için belli bir program oluşturmak yerine, daha çok öğrencilerin yaşlarına ve cinsiyetlerine göre önerilecek olan hikayenin, ikili üçlü veya grup olarak oynanmasına dayalı bir program izlenecektir. Bazı doğaçlamalarda öğrencilerden verilen hikayeye göre oynamaları, bazı doğaçlamalarda ise karaktere dayalı olarak, kendi hikayelerini yaratmaları istenecektir.
● Bir diğer çeşit doğaçlamada ise, sadece mekanın neresi olduğunu bilinecek, bu doğrultuda, serbest doğaçlamalar yapılacaktır. Dersin önemli bir kısmında uygulanacak Uta Hagen tekniği egzersizlerinde, sürekli olarak sahnede tek olmaları beklenecek, bu yüzden doğaçlama bölümünde, daha çok partnerleri ile oynamaları, sahnede karşılarındaki rol arkadaşlarını dinlemeleri ve onların söylediklerine ve yaptıklarına göre hareket etmeleri istenecektir.
Önkoşul
Adayın gerçekleştirilen oyunculuk sınavından yeterli puanı alması gerekir.
Çalışmalara egzersizleri eksiksiz olarak ve belirlenen kıyafetlerle katılması gerekmektedir. Çalışmalarda devam zorunluluğu bulunmaktadır.
Dersin içeriği
Günümüz oyunculuğunun en büyük sıkıntısı, oyuncunun karşısındakinin ne dediğini duymaması ve sadece kendi repliğine odaklanarak neyi nasıl söylediğini önemsemesidir. Oysa ki oyunculuğun yüzde doksanı karşındaki rol arkadaşının söyledikleri ve bu sözlerin oyuncudaki etkileridir. Oyuncunun verdiği cevabı veya tepkiyi niye verdiğini bilmek için, ilk ve en önemli görev aslında karşısındaki oyuncuyu dinlemesidir. Dersin temel amacı doğaçlama yoluyla öğrenciye bunu en önemli koşul olarak öğretmektir.
Bunun yani sıra Uta Hagen tekniğinin temelleri de öğretilecek ve sonrasında bu tekniğin ışığında egzersizler yapılacak, oyuncu adaylarına çeşitli ödevler verilecek ve her derse hazırlanıp gelmeleri beklenecektir.
UTA HAGEN TEKNİĞİ
Hagen’in kendi anlatımıyla; Aktör aracında (enstrümanında) bir usta olmalıdır. Yoksa yeteneği hiçbir şey ifade etmez. Aktörün sadece icgüdüleriyle oynadığına dair bir yanılgı vardır, oysa ki teknik olmadan, rol için mesai harcanmadan, gercek bir oyuncu olunamaz. “Oyunculuk öğretilemez/öğrenilemez” “Yetenek doğuştan vardır ya da yoktur” bunlar ancak cahil ve onlargili kisilerin söyleyeceği sözlerdir. Bir aktörün tekniği öyle mükemmel olmalıdır ki, seyircinin gözünde görünmez hale gelmelidir. Oyuncunun oyun içindeki zaafları ve çabaları ile seyircinin empati kurabilmesi için, sahnede gercekten yasayan bir insana tanıklık etmeleri gerekir. Aktörün marifetlerini nasıl gösterdiğinin seyirci tarafından farketilmesi, aktörün başarısız olduğunu gösterir. Aktörün enstrümanı kendisidir, bu sebeple, ayni bir keman virtüozunun kemanını çalışı gibi, rolunu karaktere hizmet etmek için zahmetsizce oynamalıdır.
Doğal oyunculuk ile gerçekçi oyunculuğun farkı
Bu iki kavram birbiriyle çok karıştırılır. Doğal olmak amacındaki aktör, sıradan davranır, günlük hayatındaki hareketlerin sahte taktiklerini uygulamaya baslar. Burnunu kaşır, boğazını temizler, omuz silker, ayağını yere sürter, “ yani” “yaaa” gibi kelimelerde cümlesine baslar, mırıldanır (ne dediği anlaşılmaz) Böylece sahnede konforlu olur, ve doğal olduğuna inanır. Ama seyirci daha teatral bir gösterinin ve duygu dışavurumunun peşindedir. Ve hayattaki en teatral olgu ise “gerçekliktir”. Aslında seyirci geçekliğin içinde kusursuzluğu arar.
Öz/Kendi Olmak
“Kendini oynadığın rolde kaybetmek” Bu sanat için kendini feda eden, sadik bir oyuncunun yapması gereken bir şeymiş gibi düşünülüyor. Ancak bu sadece, kendini sergilemekten zevk alan aktörlerin, rolun veya oyunun koşullarına aldırmaksızın, seyirciye etkileyici gelecegini düşündükleri için uyguladıkları egosantrik ve faydasız bir tutumdur. Oyuncunun asil yapması gereken kendini oynadığı rolde bulmaktır. Çünkü oynadığımız karakterlerin temel parçaları içimizde bir yerlerde yatmaktadır. İnsanların kendilerine biçtikleri imaj sadece kliselerden ibarettir. Her insan içinde birçok rengi ve karakteri barındırır. Çok girişken olduğuna inanan birinin aslında çok çekingen olduğu anlar, çok mütevazı olduğuna inanan birinin çok ulaka olduğu anlar olduğu gibi. “Gercekte kimim?” Bu oyuncunun gözlemlemesi, detayları ile incelemesi gereken bir soru.
Karakterimiz kadar, hal ve tavırlarımız da durumlara göre değişkenlik gösterir. Çünkü yaptığımız eylem, durumun bizim için ne ifade ettiğine göre sekillenir. Örnek vermek gerekirse, oyuncunun aksiyonu evini toplamak ise, kendi ruh halini, beklediği kisinin kim olduğunu, beklenen kisinin onun için ne anlam ifade ettiğini bilmek, detaylara inmek ve ona göre oynamak zorundadır Çünkü bu detaylar onun, evi toplayış tavrını, vücut dilini ve dolayisiyla da oynayışını tamamiyle değiştirecektir.
Oyunculukta genel diye bir oynama kabul edilemez, hersey en ince detayına kadar minik parcalara ayrılmalı ve tüm bunlar ışığında oynanmalıdır. Oyuncunun kendine hatırlatması gereken en önemli detay, bir insanin gün içinde yüzlerce kere değiştiğidir. Oyuncunun oynadığı karakter de, şartlardan, diğer kisilerle olan iliskilerinden, olayların doğasından, kıyafetlerinden etkilenir. Hal ve hareketleri tüm bunların doğrultusunda sekillenir. Ama kendi özü hep merkezde kalmalıdır.
Transfer
“Kendi hayat tecrübelerimizi, oyunun içindeki olaylara, eşanlamlı olana kadar transfer edin”
Bir role hazırlanırken, bu karakter nasıl yürür nasıl konuşur, nasıl sever, nasıl güler gibi sorular bizi oynadığımız karakterden uzaklaştırır. Kafamızdaki karakterin resmini, hayal gücümüzle şekillendirdiğimizde, karakteri ancak göstermelik oynamış oluruz. Asıl izlememiz gereken yol, “Eğer ben olsaydım..” diye düşünmektir. Büyülü soru budur. Doğru çalışma, karakterle kendi kimliğimi bir araya getirdiğimiz zaman mümkün olabilir. Çalışmanın her aşamasında, kendi hayat tecrübelerimizin karaktere uygun yanlarını transfer etmeliyiz.
UTA HAGEN TEKNİĞİNDE KARAKTER VE SAHNE HAZIRLIĞI
6 ADIM
01 BEN KİMİM?
Şu anki durumum nedir?
Ne giyiyorum?
Nasıl hissediyorum?
02 ŞARTLAR NELER?
Neredeyim? / şehir, mahalle, bina, oda
Saat kaç? / yıl, mevsim, gün
Çevremde neler var? / Hava nasıl? Bulunduğum yer nasıl bir yer? Aksesuarların durumu?
03 İLİŞKİLERİM NELER?
Çevremdeki insanlarla, şartlarla, içinde bulunduğum durumla olan ilişkim
nasıl?
04 NE İSTİYORUM?
Asil amacım nedir?
05 ENGELLERİM NELER?
İstediğim şeye ulaşmaya giden yolda önümde ne var? Bunu nasıl asabilirim?
06 İSTEDİĞİM ŞEYİ NASIL ELDE EDEBİLİRİM?
Amacıma nasıl ulaşabilirim? Hal ve tavırlarım nedir? Aksiyonum nedir?
Uta Hagen egzersizleri çalışılırken tüm bu 6 adımın detaylı olarak düşünülmesi ve uygulanması, oyuncu adayının eğitiminin temellerini oluşturacaktır. Bu metodla çalışan öğrenci, sahneye koyduğu tüm egzersizler ile oyunculuğuna yepyeni bir boyut getirecektir. Uta Hagen’in 12 adet egzersizi bulunmaktadır. Bu egzersizler sırayla ve tek tek çalışılacak, öğrenci başarılı olduğunda ve egzersizi tam olarak kavradığına ikna olduğunda bir sonraki egzersize geçecektir. Amaçlanan hedef, öğrencinin onay almak için kendini geliştirmeye gayret etmesini sağlamaktır.
Her egzersiz dersten önce öğrenciye anlatılacak, gerekirse sahnede uygulamalı olarak örneklendirilecektir. Ögrencilerden anlamadıkları noktalar ile ilgili sorular sormaları beklenebilir. Daha sonrasında öğrenci evinde egzersizi çalışıp, kostüm ve aksesuarları ile derse gelecek ve sahnede (dekor, kostüm, aksesuarlar ile pekiştirerek) oynadığı egzersiz sonrası, kendisini nasıl hissettiği, egzersizin sahnede beklediği gibi olup olmadığı, nelerin çalıştığından farklı geliştiği gibi sorular sorulacak, ardından öğretmen de kendi yorumlarını yapacaktır. Eğer gerekli görülürse bu değerlendirmeler sonrası öğrenci bir sonraki hafta aynı egzersizi tekrar edecek veya bir sonraki egzersize geçebilecektir.
Egzersizler için harcanan her dakika, öğrencinin oyunculuğunu bir üst seviyeye taşıyacak ve her performansı için büyük katkı sağlayacaktır..
Haftalık Ders Konuları
Ders Kitapları
Challenge For the Actor Uta Hagen
Oyunculuk El Kitabı Berlin Devlet Oyunculuk Okulu Öğretim Görevlileri
Diğer Yardımcı Okumalar
Oyuncunun El Kitabı, Konstantin Stanislavski, Agora Kitaplığı
Dram Sanatı, Fehmi Efe, Dharma Yayınları